UNIA LUBELSKA

Jan Matejko,1869, olej na płótnie, 298 x 512 cm, Muzeum Lubelskie w Lublinie

Obraz namalowany został dla uświetnienia 300. rocznicy unii Polski i Litwy zawartej na sejmie w Lublinie w 1569 r. Scena wskazuje moment zaprzysiężenia unii w renesansowym wnętrzu zamku lubelskiego. W jej wyniku powstało państwo znane jako Rzeczpospolita Obojga Narodów – ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną . Zachowano natomiast odrębny skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo. 

Obraz nie jest ilustracją wydarzenia, ale artystyczną wizją artysty. Nie wszystkie przedstawione postaci uczestniczyły w wydarzeniu. Wokół króla Polski i wielkiego księcia litewskiego Zygmunta Augusta I zebrała się grupa zwolenników i przeciwników unii. Obok znajdują się prymas Polski Jakub Uchański oraz kasztelan Marcin Zborowski wypowiadający słowa przysięgi. Za Zborowskim klęczy książę Mikołaj Radziwiłł, który trzyma obnażony miecz symbolizujący wrogość wobec unii. Po prawej stronie obrazu stoi siostra króla Anna Jagiellonka, nie było jej w Lublinie, ale umieszczenie jej postaci w koronie na głowie symbolizuje kontynuację dynastycznej polityki Jagiellonów. Z laską marszałkowską sportretowany został marszałek wielki koronny Jan Firlej. W głębi z ręką zgłaszającą się do odpowiedzi widać księcia pruskiego Albrechta Fryderyka Hohenzollerna. Ubrana na czarno brodata postać to Andrzej Frycz Modrzewski, autor dzieła O naprawie Rzeczypospolitej. Modrzewski na obrazie obejmuje postać chłopa, co symbolizuje głoszoną przezeń ideę zrównania w prawach chłopstwa z mieszczaństwem i szlachtą. 

W 1874 we Lwowie postanowiono zakupić Unię lubelską ze składek do gmachu Sejmu Krajowego. Unia Lubelska uchodzi za jedno z najlepszych dzieł Jana Matejki, w uznaniu wartości obrazu malarz odznaczony został w 1870 francuskim orderem Legii Honorowej.  

Po II wojnie światowej, zrabowany przez Niemców obraz odnaleziono we wsi Przesieka w Karkonoszach, wraz z dwoma innymi dziełami Matejki. Na pamiątkę tego wydarzenia, wieś przez krótki czas nazywała się Matejkowice.  

Obraz jest własnością Muzeum Narodowego w Warszawie, a znajduje się w depozycie w Muzeum Lubelskim na zamku w Lublinie.

 

"Unia Lubelska" przed konserwacją