Wojenne losy trzech obrazów Jana Matejki:

 "Unia Lubelska",  "Batory pod Pskowem",  "Rejtan – Upadek Polski"

bez wątpienia zasługują na przypomnienie i upamiętnienie. Przesieka, miejscowość w Karkonoszach, nadaje się do tego bardzo dobrze. To właśnie tu w 1945 roku odnaleziono w restauracji „Waldschlösschen”  ukryte przez Niemców skrzynie z arcydziełami Matejki. Był to kres ich burzliwej drogi z Lwowa przez Wiśnicz aż do miejscowości Hain na terenie Rzeszy.

Inicjatywa postawienia w Przesiece obelisku z tablicą pamiątkową oraz tablicy edukacyjnej ma na celu nie tylko upamiętnienie samego faktu odzyskania obrazów, lecz przede wszystkim  złożenie hołdu mieszkańcom Przesieki, którzy potrafili ochronić znalezione skarby dziedzictwa i przekazać je władzom. Jest to również okazja do zwrócenia uwagi na ogromny trud konserwatorów zabytków, którzy poświęcili lata pracy, aby przywrócić zniszczonym dziełom ich świetność. Chcielibyśmy aby uroczystość odsłonięcia tablic była wydarzeniem propagującym cały dorobek Jana Matejki oraz zwracającym uwagę na konieczności ochrony naszego dziedzictwa oraz na znaczenie odzyskiwania zaginionych lub zrabowanych skarbów kultury. Lokalizacja miejsca upamiętnienia na skrzyżowaniu popularnych, turystycznych szlaków pieszych i rowerowych przyczyni się nie tylko do propagowania wiedzy historycznej. Stanowić będzie szczególną atrakcję Przesieki. Na kamiennej tablicy umieszczone zostaną reprodukcje na porcelanie obrazów Matejki.

Los zrabowanych przez Rosjan i Niemców dóbr kultury powinien wzbudzać emocje. W szczególności los odnalezionych obrazów Matejki zasługuje na pamięć co najmniej z kilku powodów.

● Każdy hołd złożony Janowi Matejce, wybitnemu malarzowi losów Polski, zasługuje na wsparcie. Tym bardziej w 180. rocznicę urodzin i 125. rocznicę jego śmierci.

● Upamiętnienie odzyskania arcydzieł Matejki, części tożsamości narodowej, wpisuje się w kilkuletnie obchody 100-lecia Odzyskania Niepodległości przez Polskę.

● Przypomnienie okoliczności powstania i treści obrazu „Unia Lubelska” zbiega się z 450. rocznicą zawarcia Unii Lubelskiej, unii, która przetrwała ponad 220 lat.  

● Tablica pamiątkowa stanowić będzie przyczynek do dyskusji o reperacjach wojennych i dowód pamięci o dobrach kultury, nie tylko tych odzyskanych, lecz również utraconych.

● Wyrazisty obiekt z wizerunkiem obrazów i interesującym opisem może zachęcić do obejrzenia obrazów Matejki eksponowanych na Zamku Królewskim w Warszawie i Zamku w Lublinie. Może ktoś zapamięta, że są również inne miejsca w Polsce warte odwiedzenia: dom Matejki w Krakowie oraz muzeum pamiątek po Janie Matejce „Koryznówka” w Wiśniczu.

● Warte upamiętnienia jest nie tylko odnalezienie obrazów, ale przede wszystkim postawa i działania mieszkańców Przesieki, którzy potrafili docenić znaczenie obrazów, zabezpieczyć je przed zniszczeniem, szabrownikami i przekazać władzom. To ich zasługa, że obrazy nie zostały wywiezione, ukryte lub, że nie dokończyły swego losu pochowane w ziemi.

● Bez wątpienia tablica oraz opis pamiętnych zdarzeń stanowić będzie dodatkową atrakcję turystyczną Przesieki. 

Projekt należy docenić jeszcze z dwóch uzupełniających się powodów. Z jednej strony odsłonięcie tablic z udziałem publiczności, władz samorządowych oraz instytucji kulturalnych, nagłośnione medialnie, pozostawi ślad w pamięci nie tylko mieszkańców Dolnego Śląska. Z drugiej strony w Przesiece pozostanie monument, którego oddziaływanie będzie trwało przez wiele lat.

Planowana lokalizacja pomnika